Według raportu FAO z 2013 r. każdego roku na świecie marnuje się około 1/3 całkowitej ilości wytworzonej żywności, tj. około 1,3 mld ton, co pozwoliłoby wykarmić dwa mld ludzi. Marnotrawienie żywności występuje na skalę, która uzasadnia uznanie tego zjawiska za problem globalny, znajdujący odzwierciedlenie w całym łańcuchu żywnościowym, albowiem straty pojawiają się na każdym jego etapie, tj. podczas produkcji, dystrybucji i konsumpcji żywności.
Wychodząc naprzeciw tej problematyce, 25 września 2015 r. podczas posiedzenia Zgromadzenia Ogólnego ONZ w Nowym Jorku przyjęto Agendę na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030. Jej ważnym elementem jest 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. Stanowią one mapę głównych wyzwań, przed jakimi stoi współczesny świat i stały się ważnym punktem odniesienia dla krajów, organizacji pozarządowych i biznesu. Ich znaczenie wynika między innymi z tego, że odnoszą się do wszystkich państw, zarówno rozwiniętych, jak i rozwijających się, a na możliwości ich realizacji warto patrzeć nie tylko z globalnego, ale też z krajowego punktu widzenia.
Waga problematyki przeciwdziałania marnowaniu żywności została dostrzeżona także przez Parlament Europejski, który już 19 stycznia 2012 r., przyjął rezolucję Jak uniknąć marnotrawienia żywności;
Polska również podejmuje działania w powyższym obszarze. Od 2013 roku funkcjonuje zwolnienie z VAT darowizn żywności dokonywanych przez jej dystrybutorów i producentów oraz możliwość wliczenia jej wartości w koszty. Po ponad trzech latach prac projektowych, 18 września 2019 r. weszła w życie ustawa o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności13. Adresatem obowiązków nałożonych ustawą są wyłącznie podmioty prywatne z sektora dystrybucji, których udział w marnotrawieniu żywności – jak pokazują najnowsze badania – jest stosunkowo niewielki. Co więcej, ustawa pomija zupełnie kwestię przekazywania żywności, która nadal jest zdatna do spożycia po terminie minimalnej trwałości, a także na cele nieżywnościowe. Jest to jednak pierwszy istotny krok w polskim prawodawstwie w kierunku ograniczania marnowania żywności, który wpisuje się w opisane powyżej cele zrównoważonego rozwoju.
Od 24 marca 2021 roku, w ramach znowelizowanego rozporządzenia (WE) nr 852/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie higieny środków spożywczych14, podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze mogą m.in. przekazywać żywność na cele społeczne po upływie daty minimalnej trwałości tj. żywności trwałej, która wciąż może być zdatna i bezpieczna do spożycia. Rozporządzenie obowiązuje we wszystkich krajach wspólnoty, również w Polsce, lecz rodzi konieczność zmiany ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia15 której niektóre przepisy w obecnym kształcie stoją w sprzeczności z unijną regulacją.
Marnowanie żywności jest problemem wielopłaszczyznowym: ekonomicznym, ekologicznym i etycznym. Wyrzucając jedzenie, marnuje się surowce potrzebne do jego wyprodukowania: wodę, glebę, godziny pracy, energię i inne. Przykładowo do wyprodukowania bochenka chleba trzeba zużyć 462 litry wody, jednego litra soku pomarańczowego – 50 litrów, a jednego kilograma wołowiny, wieprzowiny, mięsa drobiowego odpowiednio: 14 500, 5990 i 4330 litrów wody. To z kolei przyczynia się do ocieplenia klimatu. Marnowanie żywności odpowiada bowiem, według FAO, za 8% gazów cieplarnianych wyemitowanych na skutek działalności człowieka, a 4,5 kg dwutlenku węgla jest wydzielane do atmosfery na każdy kilogram wyprodukowanej żywności. Jednakże marnowanie żywności to przede wszystkim problem etyczny. Z opublikowanego w 2019 r. raportu na temat stanu bezpieczeństwa żywnościowego i żywienia na świecie („State of Food Security and Nutrition in the World”) wynika, że w 2019 r. niemal 690 mln ludzi na świecie cierpiało głód. Istnieje zatem moralny obowiązek aby ograniczyć ogromne ilości żywności marnowane każdego roku.
Z badań i analiz przeprowadzonych przez ekspertów wynika, że na etapach produkcji, przetwórstwa, dystrybucji i konsumpcji w Polsce, rocznie marnuje się prawie pięć milionów (4 840 946) ton żywności.
Pierwszym etapem zapobiegania powstawania odpadów jest ograniczenie potencjalnych strat. Już podczas produkcji rolnej i zbiorów część produktów pozostaje niezebrana ze względu na niespełnienie wymogów handlowych lub jakościowych. Ważne są tu uregulowania prawne lub praktyki handlowe dotyczące jakości, wielkości i koloru produktów. Na etapie przemysłowej produkcji żywności, pierwszy element efektywnego ograniczenia strat to zbadanie skali zjawiska oraz stworzenie systemu zarządzania ilością odpadów w przedsiębiorstwie. Istotnym elementem jest tutaj rzetelna weryfikacja strat i ustalenie norm zakładowych na akceptowalne ilości strat. Równie ważnym elementem w zapobieganiu strat jest optymalizacja produkcji, magazynowania i transportu. Optymalizację produkcji można rozwijać w partnerstwie z przedstawicielami handlu, którzy oficjalnie deklarują przyjęcie polityki zrównoważonego łańcucha dystrybucji. Natomiast na etapie dystrybucji hurtowej i detalicznej na marnowanie żywności duży wpływ ma nieefektywność łańcucha dystrybucji oraz nieprawidłowe zarządzanie zapasami. Rozwiązaniem powinna być lepsza koordynacja między sprzedawcami, sieciami sprzedaży, hurtownikami i producentami oraz zachęcanie do większej dokładności w przewidywaniu popytu. Kolejnym problemem jest ostra selekcja i przyjmowanie od producentów do sprzedaży w sieciach handlowych tylko idealnych składników. Ważną kwestią jest bezpieczeństwo żywności podczas transportu i przechowywania, dlatego ważne jest prowadzenie wspólnych z sieciami handlowymi kampanii po to, by edukować nie tylko przedstawicieli tych sieci, lecz także konsumenta w temacie transportowania i przechowywania żywności, co może przyczynić się do tego, że dłużej zachowa ona świeżość.
Polski Komitet Pomocy Społecznej Śląski Zarząd Wojewódzki w Katowicach będąc Organizacją Pożytku Publicznego podpisał umowy z marketami Biedronka i Dino zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu marnotrawieniu żywności i systematycznie odbiera z nich żywność z kończącym się terminem przydatności do spożycia, która jest przekazywana potrzebującym zgłaszającym się do punktów wydawczych naszego stowarzyszenia w Będzinie, Katowicach, Tychach, Strumieniu, Żorach i Żywcu, a także przez organizacje partnerskie w Mikołowie i Chorzowie.
żywność przekazana przez sklepy i dystrybuowana przez PKPS na Śląsku:
Rok 2021 – 48,8 ton
Rok 2022 – 95 ton
Rok 2023 – 111,9 ton